3) Otizmli Çocuklarda Zihin Kuramı Becerileri Öğretimlerinin İncelenmesi: Betimsel Literatür Analizi

Yıl 2025, Cilt: 1, Sayı: 1, Sayfa 21-30, 25.10.2025

Şazimet ARIKAN

E-mail: durmusoglu_sazimet@hotmail.com

Nesrin Uçmaklıoğlu Kız Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Çekmeköy, İSTANBUL

ORCID: 0000-0001-9565-1284

DOI: 10.5281/zenodo.17444772

TAM METİN

ÖZET

Doğduğumuz andan itibaren çevremiz ile iletişim kurmak, çevremizi ve diğer insanları anlamak ve başka insanların davranışlarını değerlendirmek için zihinsel yeteneklerimizi kullanırız. Bu zihinsel yetenekler başka insanların istek, amaç, hayal, duygu gibi zihinsel durumlarını anlamamızı sağlar ve bu beceriler bebeklikten itibaren gelişmeye başlayan zihin kuramı ile açıklanır. Bu derlemede otizmli çocuklarda zihin kuramı becerilerinin gelişim süreçlerini sistematik olarak incelemek, zihin kuramı becerilerinin öğretimi için kullanılan müdahale yaklaşımlarını karşılaştırmak, literatürdeki çalışmaların ortak yönlerini ve kullanılan kuramsal çerçeveleri belirlemek, kaç çalışma incelendiğini ve sonuçların uygulanabilirliğini tartışmak ve eğitimin iyi bir takım arkadaşı özelliklerine sahip olmasının bu müdahalelerin etkisini nasıl güçlendirdiğini yorumlamak amaçlanmıştır. “Literatür taraması” temel alınarak otizmli ve tipik gelişim gösteren çocuklar üzerinde zihin kuramı becerilerinin gelişimini inceleyen çalışmalar derlenmiştir. İncelenen çalışmaların örneklem büyüklükleri, yaş aralıkları ve kontrol grupları gibi yöntemsel özellikleri kaydedilmiş ve karşılaştırılmıştır. Bu derlemede, literatürde yer alan çalışmaların sayısı ve bunların ortak yönleri ile kuramsal çerçeveler (ör. sosyal biliş, teori-of-mind kuramı) tartışılmıştır. Çalışmamız yapılandırılmış müdahalelerin otizmli çocuklarda zihin kuramı becerilerini anlamlı biçimde geliştirebilen ancak genellemelerin sınırlı kalabildiğini gösterir nitelikte olmuştur. Müdahaleler, özellikle sosyal etkileşim ve iletişim odaklı yaklaşımlar ile düşünce temsilini güçlendirmeyi amaçlayan teknikler üzerinden kavramsal ve farkındalık becerilerini desteklerken bu etkilerin yaş ve bağlama göre değişebildiği görülmektedir. Düşünce baloncuğu gibi görsel destekli yöntemler genellikle diğer tekniklere göre daha güçlü etkiler sunabilir ancak bu farkındalık ve dil becerileri ile kültürel bağlama bağlı olarak değişebilir. Akran desteği ve kapsayıcı öğretim uygulamaları ise edinilen becerilerin günlük yaşamda kullanıma genelleştirilmesi açısından önemli görülmektedir. Kuramsal çerçeveler kapsamında müdahalelerin kavramsal düzeyde becerileri hedeflediği, buna ek olarak farklı stratejilere ihtiyaç duyulduğu sonucuna varılmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Otizm, Zihin kuramı, Zihin kuramı gelişimi

Gönderim Tarihi: 08.09.2025

Kabul Tarihi: 20.10.2025

Elektronik Yayım Tarihi: 25.10.2025

ABSTRACT

From the moment we are born, we use our mental abilities to communicate with our environment, to understand others, and to interpret human behavior. These mental abilities enable us to comprehend other people’s desires, intentions, imaginations, and emotions—capacities explained through the concept of *Theory of Mind* (ToM), which develops from infancy onward. This review aims to systematically examine the developmental processes of Theory of Mind skills in children with autism, to compare intervention approaches used for teaching these skills, to identify the common features and theoretical frameworks of studies in the literature, to specify the number of studies reviewed and their methodological characteristics, and to discuss how possessing good teamwork skills as an educator can enhance the effectiveness of these interventions. Based on a **literature review** methodology, studies examining the development of Theory of Mind skills in children with autism and those with typical development were compiled. The methodological features of these studies—such as sample sizes, age ranges, and control group designs—were recorded and compared. The review also discusses the number of studies identified, their shared characteristics, and the theoretical frameworks employed (e.g., social cognition, theory-of-mind paradigm). Our findings indicate that **structured interventions** can significantly improve Theory of Mind skills in children with autism, although generalization of these skills remains limited. Interventions focusing on **social interaction and communication** or employing **representation-based techniques** (e.g., thought-bubble methods) enhance conceptual understanding and awareness, though their effectiveness may vary depending on age and context. Visual support techniques such as the thought-bubble method tend to yield stronger effects than other methods, but these outcomes may differ according to language proficiency and cultural context. Moreover, **peer-assisted and inclusive teaching practices** are found to play a key role in promoting the generalization of learned skills to real-life situations. Within theoretical frameworks, interventions appear to target conceptual levels of understanding, yet additional strategies are required to support broader cognitive and social generalization.

Keywords: Autism, Theory of mind, Development of theory of mind

Submitted Date: 08.09.2025

Acceptance Date: 20.10.2025

Electronic Issue Date: 25.10.2025

KAYNAK GÖSTER

Şazimet, A. (2025). Otizmli Çocuklarda Zihin Kuramı Becerileri Öğretimlerinin İncelenmesi: Betimsel Literatür Analizi. Akademik Eğitim Ve Araştırma Dergisi, 1(1), 21-30. https://doi.org/10.5281/zenodo.17444772

İNDEKS

KAYNAKÇA

Adibsereshki, N., Nesayan, A., Asadi Gandomani, R., & Karimlou, M. (2015). The Effectiveness of Theory of Mind Training On the Social Skills of Children with High Functioning Autism Spectrum Disorders. Iranian journal of child neurology, 9(3), 40–49.

Bamicha, Victoria & Drigas, Athanasios. (2022). ToM & ASD: The interconnection of Theory of Mind with the social-emotional, cognitive development of children with autism spectrum disorder. The use of ICTs as an alternative form of intervention in ASD. Technium Social Sciences Journal. 33. 42-72.

Baron-Cohen, S., Leslie, A. M., & Frith, U. (1985). Does the autistic child have a ‘theory of mind’? Cognition, 21(1), 37–46.

Baron-Cohen, S. (1995) Mindblindness: An Essay on Autism and Theory of Mind. MIT Press, Cambridge.

Baron-Cohen, S. (2000). Theory of mind and autism: A fifteen-year review. In S. Baron-Cohen, H. Tager-Flusberg, & D. J. Cohen (Eds.), Understanding other minds: Perspectives from developmental cognitive neuroscience (pp. 3–20). Oxford University Press.

Baron-Cohen, S., Wheelwright, S., Hill, J., Raste, Y., & Plumb, I. (2001). The “Reading the Mind in the Eyes” Test revised version: a study with normal adults, and adults with Asperger syndrome or high-functioning autism. Journal of child psychology and psychiatry, and allied disciplines, 42(2), 241–251.

Begeer, S., Gevers, C., Clifford, P., Verhoeve, M., Kat, K., Hoddenbach, E., & Boer, F. (2011). Theory of mind training in children with autism: A randomized controlled trial. Journal of Autism and Developmental Disorders, 41(8), 997–1006.

Carter, Erik & Moss, Colleen & Asmus, Jennifer & Fesperman, Ethan & Cooney, Molly & Brock, Matthew & Lyons, Gregory & Huber, Heartley & Vincent, Lori. (2015). Promoting Inclusion, Social Connections, and Learning Through Peer Support Arrangements. TEACHING Exceptional Children. 48. 9-18.

Charman, T., & Baron-Cohen, S. (2000). Personality and cognitive profiles in autism. In A. Hotz-Behofsits & P. R. Hewlett (Eds.), The development of autism: Biosocial perspectives (pp. 117–144). Psychology Press.

Duffy, L. (2009). Theory of mind training for individuals with autism spectrum disorder: A review. Journal of Autism and Developmental Disorders, 39(9), 1409–1421.

Green, J., & Gilroy, T. (2012). The impact of interventions to improve theory of mind in children with autism: A systematic review. Autism Research, 5(3), 156–170.

Flavell, John. (1992). Cognitive Development: Past, Present, and Future. Developmental Psychology. 28. 998-1005.

Hale, C. M., & Tager-Flusberg, H. (2005). Social communication in children with autism: the relationship between theory of mind and discourse development. Autism: the international journal of research and practice, 9(2), 157–178.

Harris, P. (2007). From Simulation to Folk Psychology: The Case for Development. Mind & Language. 7. 120-144.

Howlin, P., Baron-Cohen, S., & Hadwin, J. (2016). Teaching children with autism to mind-read: A practical guide for teachers and parents. Wiley-Blackwell.

Kaland, N., Smith, L., & Mortensen, E. L. (2002). The development of social cognitive skills and theory of mind in autism spectrum disorders. Scandinavian Journal of Psychology, 43(4), 319–333.

Keceli Kaysili, Bahar. (2013). Zihin Kuramı: Otizm Spektrum Bozukluğu Olan ve Normal Gelişen Çocukların Performanslarının Karşılaştırılması / Theory of Mind: A Comparison of Children with ASD and Typically Developing Children. Ankara University Faculty of Educational Sciences Journal of Special Education. 14.

Kerr, S., & Durkin, K. (2004). Understanding of thought bubbles as mental representations in children with autism: Implications for theory of mind training. Journal of Autism and Developmental Disorders, 34(6), 637–648.

Korkmaz, H. (2019). Otizmli bireyler için Zihin Teorisi ile ilgili müdahale programları. Eğitim ve Bilim, 44(198), 205–221.

Lagattuta, K. H., Sayfan, L., & Blattman, A. J. (2010). Forgetting common ground: six- to seven-year-olds have an overinterpretive theory of mind. Developmental psychology, 46(6), 1417–32.

Premack D, Woodruff G (1978) Does the chimpanzee have a theory of mind? Behav Brain Sci, 1:515-526.

Ruffman, T., Slade, L., & Devitt, C. (2006). Theory of mind and the recognition of emotion in children. Emotion, 6(4), 689–704.

Sayın, A., & Candansayar, S. (2008). Şizofrenide Zihin Kuramı (Theory of Mind in Schizophrenia). Yeni Symposium Dergisi (New Symposium), 46, 74-80.

Smith, M. (2009). Theoretical and practical implications of a theory of mind intervention for children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 39(3), 439–448.

Soylu, C. (2023). Yetişkin ve Yaşlılarda Zihin Kuramının Ölçülmesi ve Zihin Kuramı Performansında Yaşa Bağlı DeğişikliklerMeasuring of Theory of Mind in Adults and The Elderly and Age-Related Differences in The Performance of Theory of Mind. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi. 7.

Swettenham, J. (1996). Can children with autism be taught to understand false belief using computers? Journal of Child Psychology and Psychiatry, 37(2), 157–165.

Tekin, İ. (2010). Düşünce baloncuğu tekniği ile otizmli çocuklarda yanlış inanç öğretimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 43(1), 59–75.

Waxman SR, Gelman SA. (2009). Early word-learning entails reference, not merely associations. Trends Cogn. Sci. 13:258–263.

Wellman, H. M., & Woolley, J. D. (1990). From simple desires to ordinary beliefs: the early development of everyday psychology. Cognition, 35(3), 245–275.

Wellman, H. M. & Cross, D. (2001). Theory of mind and conceptual Change. Child Development, 72, pp. 702-707.

Wellman, H. M., Cross, D., & Watson, J. (2001). Meta-analysis of theory-of-mind development: The truth about false belief. Child Development, 72(3), 655–684.

Wellman, H. M., & Liu, D. (2004). Scaling of theory-of-mind tasks. Child Development, 75(2), 523–541.

Wellman, Henry & Lagattuta, Kristin. (2012). Developing understandings of mind.

Vygotsky, L. S. (1978). *Mind in society: The development of higher psychological processes. Harvard University Press.

Zhu, T., Zhang, L., Wang, P., Xiang, M., & Wu, X. (2023). The influence of in-groups and out-groups on the theory-of-mind processing: evidence from different ethnic college students. Cognitive research: principles and implications, 8(1), 5.

Wall, K. & Higgins, S. (2004). Thought Bubbles. Teaching Thinking and Creativity. 40-47.